W Polsce obserwujemy postępujące zakwaszenie gleb. Obecnie 60% gleb pilnie wymaga wapnowania, prawie 20% gleb wykazuje niedobory magnezu, a większość gleb niedobory szeregu mikroelementów jak B, Zn, Mg, Cu … . Wapnowanie oraz dbanie o odpowiedni poziom próchnicy w glebie jest bardzo istotnym czynnikiem plonotwórczym.
Według norm Komisji Europejskiej , zawartość materii organicznej w glebach poniżej 3,5 % prowadzi do ich stepowania , zaś spadek poniżej 1,7 poprzedza pustynnienie takich obszarów , co powoduje konieczność pilnej rekultywacji lub skutecznej regeneracji tych gleb.
Polskie gleby zubożały od lat 60 tych z około 2,2 % do 1,6 %.Obecnie powoli ten wskaźnik się poprawia na stanowiskach o właściwym pH ( wg IUNG).Ciągle jednak gleby regionów specjalizujących się w produkcji sadowniczej często mają około 1,2% .
Co daje , a co zabiera nam substancje organiczną z gleby :
Roślina lub nawóz Gleby lekkie średnie ciężkie czarnoziemy
Okopowe 1 ha – 1,26 -1,40 -1,54 -1,02
Zboża , oleiste 1 ha -0,49 -0,53 – 0,56 -0,38
Strączkowe 1 ha + 0,32 0,35 +0,38 +0,38
Bobowate drobn.nasienn.1 ha +1,89 +1,96 +2,10 +2, 10
Obornik 10 t + 0,7
Gnojowica 10 t +0,28
Słoma 10 t +1,80
Każdy z nas to wie, ale warto przypomnieć, że do wytworzenia próchnicy glebowej od zaorania resztek pożniwnych musi minąć 15 lat aby wytworzyć tzw próchnice aktywną, od 15 – 100 lat tworzy się próchnica ustabilizowana, a powyżej 100 lat trwa proces wytworzenia próchnicy stałej.
Jak widać próchnica tworzy się bardzo długo, ale szybko można ją zniszczyć.
W ostatnich dziesięcioleciach degradacja gleb jest wynikiem:
- złej gospodarki materią organiczną ( sprzedaż słomy, brak nawozów organicznych),
- nadużywanie nawozów syntetycznych, szczególnie azotowych,
- monokultur oraz
- degradacji gleb w wyniku erozji.
Utrata żyzności to intensyfikacja uprawy gleby i nawożenia mineralnego, uproszczenie zmianowania, ubytek biomasy ( wywożenie słomy ) co pomniejsza różnorodność organizmów glebowych i tworzenie próchnicy. Co więcej, wywożenie biomasy z pola sprawia, że drobnoustroje glebowe- zamiast wykorzystać świeżą materię organiczną – zaczynają rozkładać młodą próchnicę. A to tworzy błędne koło – ubytek próchnicy glebowej powoduje konieczność zwiększania nawożenia mineralnego, co przyspiesza ( szczególnie saletra amonowa) procesy rozkładu próchnicy i dalszą utratę żyzności.
Bioróżnorodność tworzy próchnicę warunkującą żyzność gleby. Próchnica ma zdolność magazynowania składników nawet 800 razy większą, niż minerały glebowe, ograniczając ich wymywanie do wód gruntowych. Zapewnia także magazynowanie wody (każdy 1%,to 160 t wody/ha) oraz hamuje procesy erozji wietrznej i wodnej. Strukturalna, próchniczna gleba zapewnia wchłonięcie i zmagazynowanie nawet do 85 % wody opadowej w formie dostępnej dla roślin. Gleba zdegradowana – jedynie 20%.
Odczyn gleby jest czynnikiem decydującym o jakości gleby. Jako przedział optymalny dla procesów biologicznych większości gatunków roślin i mikroorganizmów glebowych, przyjmuje się wartości pH od 5,5 do 7,2.
Przy wartościach pH poniżej 4,5 % w roztworze glebowym pojawiają się rozpuszczalne formy glinu Al+3, uszkadzające włośniki korzeni upośledzając pobieranie wody i składników pokarmowych.
W glebach kwaśnych odczyn jest czynnikiem ograniczającym plonowanie większości roślin uprawnych, a spadek plonu zależy od wrażliwości poszczególnych gatunków roślin, często przekraczając nawet 30%.
To oznacza niższe plony przy takich samych nakładach na każdy hektar !!!